ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
«Η τέχνη είναι ένας δρόμος προς την ελευθερία, τη διαδικασία απελευθέρωσης του ανθρώπινου πνεύματος, γεγονός που είναι ο πραγματικός και ο υπέρτατος στόχος κάθε διαπαιδαγώγησης». (E. Cassirer).
Σήμερα στο Ρέθυμνο μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι σε ότι αφορά το χώρο των εικαστικών τεχνών. Μετά την επέκταση του εκθεσιακού χώρου του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης αλλά και τη μεταφορά των Εικαστικών Εργαστηρίων λίγα μέτρα πιο πάνω, έχει δημιουργηθεί ένας πολυδύναμος χώρος Τέχνης και Πολιτισμού. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης με τον εκθεσιακό και εκπαιδευτικό του τομέα αποτελεί έναν μοναδικό περιφερειακό φορέα πολιτισμού με απίστευτες και εναλλακτικές δυνατότητες πολιτιστικής πολιτικής και εκπαίδευσης.
Σύμφωνα με το βιβλίο εγγραφών των Εργαστηρίων από το 1996 μέχρι σήμερα έχουν περάσει το κατώφλι των εργαστηρίων περίπου 25. 000 παιδιά και ενήλικες. Αυτό σημαίνει πολλά. Κάτι αλλάζει στον τόπο μας σε ότι αφορά την καλλιτεχνική δημιουργία και την εικαστική παιδεία. Την εικαστική παιδεία που στην εποχή μας αποκτά ξεχωριστό ρόλο και σκοπό. Δεν είναι άλλωστε, τυχαίο το γεγονός ότι, οι σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες συνέβαλλαν καταλυτικά στο να διαμορφωθεί η έννοια της τέχνης ως φορέα γνώσης, έκφρασης και επικοινωνίας. Δηλαδή, στο πλαίσιο αυτό διερευνούνται μαθησιακές συνθήκες που να ανταποκρίνονται σε συνδυαστικές και διαφορετικές μορφές μάθησης, συμπεριφοράς και κατάκτησης της γνώσης, σε εναλλακτικές μεθόδους καλλιέργειας και μόρφωσης. Επομένως, θεωρείται μείζονος σημασίας η επαφή με τις εικαστικές τέχνες για την εξελικτική πορεία του παιδιού, για την ποιότητα ζωής του ενήλικα.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, η εκπαίδευση και η έκφραση μέσω της τέχνης είναι μια αναντικατάστατη διαδικασία, που συνεισφέρει σε όλους τους μαθησιακούς στόχους: γνώσεις, δεξιότητες, τάσεις και συναισθήματα. Σε όλους τους τομείς ανάπτυξης: ψυχοκινητικό, συναισθηματικό, κοινωνικό, νοητικό και δημιουργικό. Είναι μια διαδικασία γνώσης, πειραματισμού, έρευνας και αυτοέκφρασης που παράσχει ευκαιρίες ενίσχυσης της ικανότητας για μάθηση, πράξη, εμπειρία και επαναπροσδιορισμό αρχών και αξιών που χρειάζεται μια κοινωνία. Ιδίως όπως η σημερινή, που είναι γεμάτη από αβεβαιότητες, ανισότητες, διακρίσεις, αντινομίες, αλλοτρίωση και σύγχυση. Αυτό σημαίνει ότι η διδασκαλία της τέχνης δεν έχει καμία σχέση με την απλή εκμάθηση του σχεδίου ή μιας οποιασδήποτε καλλιτεχνικής τεχνικής. Είναι μια εναλλακτική μορφοπαιδευτική εμπειρία σκέψης και διαφορετική αναζήτηση για τη γνώση, του παρελθόντος και του παρόντος, που αποκτά νόημα ως γλώσσα έκφρασης και δημιουργίας.
Συνεπώς, η αξία των εικαστικών τεχνών είναι ουσιαστική και αναντικατάστατη για τον σύγχρονο άνθρωπο, σχετιζόμενη με ένα αναβαθμισμένο πολιτιστικό επίπεδο, με ένα πιο πλούσιο απόθεμα πνευματικών εργαλείων για μια καλύτερη ζωή. Άλλωστε οι εικαστικές τέχνες επηρεάζουν τη ζωή μας ακόμη κι αν δεν έχουμε επισκεφτεί κάποιο μουσείο, πινακοθήκη ή αίθουσα τέχνης. Μνημεία, αγάλματα, κτήρια, δομημένα αστικά περιβάλλοντα, έντυπα όλων των μορφών, χρηστικά αντικείμενα της καθημερινότητας, τα ενδύματά ή τα διάφορα αξεσουάρ, είναι μερικά δείγματα που προέρχονται ή αλληλεπιδρούν με την εικαστική αναζήτηση και έκφραση.
Πλαίσιο λειτουργίας των Εικαστικών Εργαστηρίων
Η έναρξη λειτουργίας των Εικαστικών Εργαστηρίων του Εκπαιδευτικού Τομέα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης ανάγεται στο έτος 1996 όπου αυτά, εντάχθηκαν στο Δίκτυο Εικαστικών Εργαστηρίων του ΥΠ.ΠΟ.
Η φιλοσοφία των καλλιτεχνικών προγραμμάτων των Εικαστικών Εργαστηρίων στηρίζεται στην παραδοχή ότι η δημιουργική έκφραση είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτου ηλικίας και φύλου. Απορρέει από την αρχή ότι, η τέχνη δεν είναι φτιαγμένη για τους λίγους, που έχουν κάποιο είδος ταλέντου ή τη γνωρίζουν, αλλά για όλους εκείνους που τους ενδιαφέρει να τη χρησιμοποιούν ως ένα επιπλέον εργαλείο στοχασμού και επικοινωνίας που δίνει νόημα σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής.
Στα Εργαστήρια λειτουργούν παιδικά τμήματα και τμήματα ενηλίκων και έχουν ως κύριο σκοπό τη σφαιρική αντιμετώπιση των εικαστικών δραστηριοτήτων, τόσο του παιδιού από την νηπιακή ως την εφηβική ηλικία, όσο και του ενήλικα. Σε κάθε περίπτωση, λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες και οι δυνατότητες του κάθε παιδιού/ενήλικα. Στα τμήματα αυτά προσφέρεται η δυνατότητα να μάθουν διαφορετικές τεχνικές και χειρισμούς εκφραστικών μέσων όπως: σχέδιο, ζωγραφική, κεραμική, κατασκευή μάσκας, κολάζ, κατασκευές, κόσμημα, κτλ. Δίνεται η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με την ιστορία της τέχνης, με την πολιτιστική κληρονομιά τόσο της χώρας μας όσο και άλλων χωρών, μέσα από ατομικές ή ομαδικές εργασίες και ποικίλες συνεργασίες με πολιτιστικούς φορείς της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού.
Τα προγράμματα και οι διάφορες δραστηριότητες σχεδιάζονται σύμφωνα με το Αναλυτικό Πλαίσιο Σπουδών των Εικαστικών μαθημάτων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Τα θέματα, οι δραστηριότητες, οι διδακτικοί στόχοι καθώς και η μεθόδευση της διδασκαλίας καθορίζονται από τα γενικά χαρακτηριστικά της κάθε ηλικίας, αλλά και τα ειδικά κάθε μαθητή χωριστά. Τα μαθήματα δεν οδηγούν σε στερεότυπα, που εμποδίζουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας του ατόμου. Αντίθετα, συγκροτούν στα παιδιά/ενήλικες τις δικές τους αισθητικές αξίες με ποικίλους τρόπους διδασκαλίας, ώστε να αποκαλύπτονται και να αξιοποιούνται οι διαφορετικές απόψεις των καλλιτεχνών σήμερα αλλά και στις διάφορες στιγμές της ιστορίας. Η επαφή αυτή γίνεται με ποικίλους τρόπους και μεθόδους προσέγγισης και ερμηνείας ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Η σφαιρική αντιμετώπιση της τέχνης όμως σημαίνει ότι σε κάθε ενότητα μαθημάτων θεωρία και πράξη είναι ισόρροπα κατανεμημένες, καθώς η διαφορετική οργάνωση και μέθοδος μπορούν να εξυπηρετήσουν κάθε φορά άλλους μαθησιακούς και καλλιτεχνικούς στόχους και σκοπούς.
Το κάθε τμήμα παρακολουθούν 12 μέχρι 15 μαθητές και η κατανομή τους σ’ αυτά γίνεται ανάλογα με την ηλικία τους. Το μάθημα στα παιδικά τμήματα διαρκεί δύο ώρες και γίνονται μια φορά την εβδομάδα. Το μάθημα στα τμήματα των ενηλίκων καθώς και στο τμήμα προετοιμασίας για τις αρχιτεκτονικές κ.ά. διαρκεί τέσσερις ώρες.
Το μεγαλύτερο μέρος των υλικών στα παιδικά τμήματα επιβαρύνει το Εργαστήριο. Οι μαθητές κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς συμβάλλουν με μερικά επιπλέον υλικά, τα οποία καθορίζονται από το Εργαστήριο ανάλογα με τις ανάγκες του.
Παράλληλα με το εκπαιδευτικό έργο των εργαστηρίων αξιοποιείται και το πολιτιστικό υλικό των περιοδικών εκθέσεων που πραγματοποιούνται στον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης. Ανάλογα με τη θεματική των εκθέσεων υλοποιούνται δραστηριότητες που εμβανθύνουν στη μορφή και το περιεχόμενο των έργων που εκτίθενται.
Ετήσια έκθεση
Με την ολοκλήρωση των μαθημάτων έχει καθιερωθεί η πραγματοποίηση της ετήσιας έκθεσης των εργαστηρίων.Στην έκθεση παρουσιάζεται μόνο ένα μικρό μέρος των έργων των μαθητών, όλων τμημάτων που προκύπτουν κάτω από την διακριτική επίβλεψη και τις εμπνευσμένες οδηγίες των επιμορφωτών των Εργαστηρίων.
Τα έργα των μαθητών δείχνουν ότι τα Εικαστικά Εργαστήρια γίνονται τόπος, όπου άνθρωποι, μικροί και μεγάλοι, συγκεντρώνονται λόγω της κοινής τους αγάπης, για την εικαστική δημιουργία. Κάποιοι, διερευνητικά, θέλουν μια πρώτη επαφή, και κάποιοι άλλοι καταλαβαίνουν ότι η επιμονή στις ασκήσεις διευρύνει την αντίληψη τους. Τα μικρά παιδιά, απολαμβάνουν την απόλυτη χαρά της δημιουργίας. Οι δάσκαλοι, εμπνευστές αυτής της δημιουργικής δράσης, σύντροφοι στο περιπετειώδες ταξίδι της τέχνης, δημιουργούν τις συνθήκες για την ανάπτυξη όλων των πτυχών της προσωπικής έκφρασης. Κάθε μάθημα γίνεται αφορμή και μέσο επικοινωνίας, αλλά και αφετηρία εικαστικού προβληματισμού. Όλοι μαζί, σπουδαστές και δάσκαλοι, συμμετέχουν στο «σοβαρό παιχνίδι» της εικαστικής τέχνης. Ένα παιχνίδι που θέλει τόλμη, επιδεξιότητα, ειλικρίνεια, συγκέντρωση, αγάπη, ευαισθησία, επιμονή, υπομονή, ενθουσιασμό και νηφαλιότητα, που διαμορφώνει και εξελίσσει τον εσωτερικό κόσμο, αλλά και βοηθάει στην ανακάλυψη των κρυφών δεξιοτήτων, ικανοτήτων και κλίσεων.
Κων/νος Χρηστίδης
Υπεύθυνος Εκπαιδευτικού Τομέα -
Εικαστικών Εργαστηρίων
του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης
